Faiz
Cebiroğlu
Dil
üzerine, iki kitap yazdım. Hâlâ yazıyorum. Dil üzerine yazmak,
bitmez. Toplumsal bir fenomen olarak dil, hem insanları
hayvanlardan, hem de bağrında, pedagojik ve psikolojik özellikler
taşıdığı için de, dil üzerine yazmak, bitmez. Bu yazım, yine
okuyuculardan ve özellikle iki dilli ailelerden gelen ”dil
sorularına” verdiğim cevap yazısı olacaktır.
Dil
üzerine gelen sorular, şunlardır:
Soru
1: Benim anadilim Kürdçe, Türkiye'de, okullarda, çocuklarımıza
Türkçe öğretiyorlar. Bu durumda, çocuklarımla hangi dille
konuşmam gerekiyor?
Cevap
1: Çocuklarınla, hiçkuşkusuz, anadiliniz ile, Kürdçe ile
konuşacaksınız. Anadil, anadildir. Kimliğinizdir. Zira, bizler,
anadili ile kendimizi, çevremizi ve duygularımızı ifade
edebiliriz. Çocuklarınıza, Kürdçe ile değil de, Türkçe ile
konuştuğunuz zaman, ne duygular ifade edilebiliyor ne de öz-kimlik
ortaya çıkıyor. Yarı Kürdçe – yarı Türkçe diye bir dil
yoktur. Yarım dil yoktur. Anadili vardır. Anadilini öğrenen çocuk
başka dilleri de rahatlıkla öğrenir. öğreniyorlar. Onun için,
çocuklar için, en önemlisi , duyguların dili, anadilidir.
Sorunuz bağlamında cevabım: Kürdçedir.
Soru
2: Anadilim, Arapça, çocuklarıma Türkçe, ingilizce ya da Farsça
öğretmek istiyorum. Çocuğuma birden fazla dil öğretmek mümkün
mü?
Cevap
2: Ailede, kaç dil konuştuğunuzu bilmiyorum. Anadiliniz, Arapça
diyorsunuz. Diyelim ki, çocuğun babası, anadili Farsça. Bu
durumda, çocukla; Ana: Arapça / baba da Farsça konuşursa, çocuk
ta sorunsuz bir şekilde iki dili de öğrenir. Burada önemli olan,
çocuğa öğretmek için seçtiğimiz dillerdir. Dil seçimi,
seçimdir ve seçilen dilde ısrallı olmak gerekiyor. İki de bir,
dil değiştirip, çocuğa dil öğretmek, doğru değildir. Dilsel
açıdan da mümkün değildir. Psikolojik açıdan da, çocuk,
kendini güvensiz, ezik ve dilsiz hisseder. Bu açıdan, seçtiğiniz
dillerde, ısrarlı olmak önemlidir. Dilleri birbirine karıştırarak,
çocuğa dil öğretmek, doğru değildir.
Soru
3: Çocuğuma anadilini öğretmek için ne yapmam gerekiyor?
Cevap 3: Çocuk doğar doğmaz,
onunla, anadiliniz ile, konuşmaya başlayacaksınız. Konuşurken,
çocuğa bakarak konuşmak çok önemlidir. Çocuk, daha küçükken,
çocuğun vücut diline bakarak, çocukla iletişim kurmaya çalışmak
gerekiyor. Bu, bir.
İkincisi, çocuk geliştikçe,
kendisi için önemli olan ya da ”temel ihtiyacı” olan konularda
konuşmak için ilgisini gösterir. Gösterecektir. Böylesi yaş
aşamasında, çocuğun baktığı, işaret ettiği her yeri sözlü
dil ile ifade etmek çok önemlidir.
Burada daha önemli olan, çocuğun
gelişim aşamasına göre, konuştuğumuz dildir. Belirli bir yaştan
sonra, çocukla, ”bebek dili” ile konuşmak doğru değildir.
Yanlıştır.
Çocuk, hangi yaştadır? Hangi
yaşta ve ne tür bir iletişim? Bulunduğu yaşın dil seviyesi
nedir?
Bu soruları gözönünde
bulundurarak, çocuğun ihtiyacı olan dili, anadili öğretmek
gerekiyor.
Unutmamak gerek; dil, önce,
evden öğreniliyor. Evde, çocuklara dil modeli olan Anne ve
babalardır.
Sonuç:
İnsanları, hayvanlardan ayıran
dildir. Dil, en başta bir iletişim tarzıdır: Kendimizi ifade
etmek içindir. Başkalarının ne söylediğini anlamak içindir.
